Çocukluk ve gençlik yılları (1881 - 1905)
Kız kardeşi, Annesi, ******Mustafa Kemal ******, 1881 tarihinde
Selânik, Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahhaane Caddesi'nde bugün müze
olan evde doğdu. 1839 doğumlu olan babası Ali Rıza Efendi aslen
Manastır'a bağlı Debre-i Bâlâ (Yukarı Debre)'dandır. Milis subaylığı,
evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında
Zübeyde Hanım'la evlendi. Bu çiftin Fatma (1871/72-1875), Ahmet
(1874-1883), Ömer (1875-1883), Mustafa (Kemal ******) (1881-1938),
Makbule (Boysan, Atadan) (1885-1956) ve Naciye (1889-1901) adında altı
çocukları oldu. Fatma dört, Ahmet dokuz, Ömer sekiz yaşlarında iken, o
senelerde salgın olan kuşpalazı (difteri) hastalığından çocuk
yaşlarında öldüler. En küçük kardeş Naciye, Mustafa Kemal'in Harp
Okulu'nu bitirdiği sene, oniki yaşındayken verem hastalığına yakalanıp
hayatını kaybetti. Makbule Hanım 1956 yılına kadar yaşadı.
Öğrenim çağına gelen Mustafa, annesinin isteğiyle Hafız Mehmet
Efendi'nin mahalle mektebinde öğrenime başladı, daha sonra babasının
isteğiyle Mektebi Şemsi İbtidai (Şemsi Efendi Mektebi)'ne geçti. Bu
sırada babasını kaybetti (1888). Bir süre Rapla Çiftliği'nde Hüseyin
dayısının yanında kaldıktan sonra Selânik'e dönüp okulunu bitirdi. Bu
arada Zübeyde Hanım, Selânik'te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile
evlendi. Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane
Caddesi'ndeki ev, Ragıp Bey'in evidir. Ali Rıza Bey yaşarken, Ahmed
Sübaşı Mahallesi'ndeki Sanayi Mektebi karşısındaki evde oturmuşlardı.
Mustafa, Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne kaydoldu ve 1893 yılında Selânik
Askerî Rüştiyesi'ne girdi. Bu okulda Matematik Öğretmeni Yüzbaşı
Üsküplü Mustafa Sabri Bey "Kemal" adını ilave etti. Fransızca öğretmeni
Yüzbaşı Nakiyüddin Bey (Yücekök), özgürlük düşüncesiyle genç Mustafa
Kemal'in düşünce yapısına etkiledi. Mustafa Kemal Kuleli Askerî
İdadisi'ne girmeyi düşündüyse de ona ağabeylik yapan Selânikli bir
subay Hasan Bey'in tavsiyesine uyarak Manastır Askerî İdadisi'ne
kaydoldu. 1896-1899 yıllarında okuduğu Manastır Askerî İdadisi'nde
Tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey (Bilge), Mustafa Kemal
Efendi'nin tarih'e olan merağını güçlendirdi. 1899'da İstanbul'da
Mekteb-i Harbiye-i Şahane (Harp Okulu)'na girerek 1902'de Mülâzim
(Teğmen) rütbesiyle mezun oldu. Akabinde Erkan-ı Harbiye Mektebi (Harp
Akademisi)'ne devam etti ve 11 Ocak 1905'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle
bitirdi.
******'ün doğum tarihi
Birinci Dünya Savaşında Hizmetleri, 1914-1918
Askerî Ataşe görevi Ocak 1915'te sona erdi. Bu sırada 28 Temmuz 1914'de
I.Dünya Savaşı başladı, 29 Ekim 1914'de Osmanlı Devleti de savaşa
girdi. 20 Ocak 1915'de Mustafa Kemal Bey 3.Kolordu emrinde
Tekfurdağı'nda kurulacak olan 19. Fırka Komutanlığına atandı.
Çanakkale Savaşı, 1915-1916
Çanakkale Savaşları sırasında19. Fırka, 23 Mart 1915'te Müstahkem Mevki
Komtanlığı emriyle Eceabat bölgesinde ihtiyata alındı. 25 Nisan 1915'te
Gelibolu Yarımadası'na İtilaf Devletleri'nin yaptığı çıkartmalarıyla
Çanakkale Savaşı başladı. 3.Kolordu komutanı Mehmet Esat Paşa'nın
emrinde savaşan Kaymakam (Yarbay) Mustafa Kemal Bey Arıburnu'na çıkan
ANZAC (Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu) birliklerinin yarımada
içine ilerlemesini Conkbayırı'nda durdurdu. Bu başarı üzerine 5.Ordu
kumandanı Müşir (Mareşal) Liman von Sanders Paşa'nın takdirini kazandı
ve 1 Haziran 1915'te Miralay (Albay)lığa yükseldi. İngilizlerin Ağustos
ayında Suvla Körfezi'ne yaptığı ikinci çıkartmadan sonra, 8 Ağustos
akşamı Liman von Sanders Anafartalar mevkiinde bulunan birliklerinin
komutasını verdi ve 9-10 Ağustos'ta Anafartalar Zaferi'ni kazandı. Bu
zaferi 17 Ağustos'ta Kireçtepe ve 21 Ağustos'ta II. Anafartalar Zaferi
takip etti. Miralay (Albay) Mustafa Kemal Bey, Ruşen Eşref Bey
(Ünaydın) başta olmak üzere İstanbul basın tarafından "Anafartalar
Kahramanı" olarak kamuoyuna tanıtıldı.
Milli Mücadele dönemi (1919 - 1923)
TBMM Başkanı Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa
Örgütlenme Dönemi, Mayıs 1919 - Mart 1920
Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu'da milisler (Kuvayı Milliye)
şeklinde örgütlenen direniş hareketleri başladı. "Fahri Yaver Hazreti
Şehriyari" Mustafa Kemal Paşa, Padişah VI.Mehmet (Vahdettin) tarafından
olağanüstü yetkilerle donatılarak Vilayet-i Sitte (Alti Vilayet)'yi
"Büyük Ermenistan" ve "Bağımsız Kürdistan" projelerinden korması için
görevlendirildi. 19 Mayıs 1919'da Refet Bey (Bele), Kâzım Bey (Dirik),
'Ayıcı' Mehmet Arif Bey, Hüsrev Bey (Gerede)lerle beraber Samsun'a
çıktı.
Saltanatın Kaldırılması
Milli Mücadele sonrasında Türkiye'de iki başlı bir yönetim ortaya
çıkmıştı. TBMM 1 Kasım 1922'de Osmanlı saltanatını lağvedip
Vahidettin'i tahttan indirerek İstanbul hükümetinin hukuki varlığına
son verdi. 16 Ocak 1923'de İzmit'te Hünkâr Kasrı'nda İstanbul'dan gelen
gazetecilerle mülakat yapıldığında Vakit başyazarı Ahmet Emin Bey
(Yalman)'in Kürt meselesi hakkında sorusuna karşı 'Başlı başına bir
Kürtlük tasavvur etmektense, bizim Teşkilat-ı Esasiye Kanunu gereğince
zaten bir tür mahalli muhtariyetler teşekkül edecektir' diyerek
Kürtlere özel statü tanımamak için ihtiyatlı davrandı.
******'ün cumhurbaşkanlığı dönemindeki dış politika konularını şu şekilde sıralayabiliriz:
Irak sınırı ve Musul sorunu
Nüfus mübadelesi
Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne girişi (18 Temmuz 1932)
Balkan Antantı (9 Şubat 1934)
Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)
Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937)
Hatay Sorunu
******'ün cumhurbaşkanlığı döneminde inkılaplar ve iç politika
Daha çok bilgi için: ****** İnkılapları
******,CHP IV.Kurultayı'nda,(Mayıs 1935)Gazi Mustafa Kemal, kendi
deyişiyle Türkiye'yi "muasır medeniyet seviyesine çıkarmak" amacıyla
bir dizi radikal dönüşüme imza attı. Sözkonusu düzenlemeler başlangıçta
Osmanlıca "reform" veya "dönüşüm" anlamına gelen "inkılap" adıyla
anıldılar. 1960'lı yıllarda, inkılap karşılığı olarak Öztürkçe "devrim"
kelimesi kullanıldı. Ancak 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra,
"devrim", kanlı bir düzen değişikliğini (Fransızca: révolution) ve sol
dünya görüşünü çağrıştırdığı gerekçesiyle resmi kullanımda yeniden
"inkılap" sözcüğü benimsendi.
Çok partili demokrasi denemeleri
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1925
Daha çok bilgi için: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Cumhuriyetin ilanından sonra, Milli Mücadeleyi başlatan beş kişilik
kadronun Mustafa Kemal dışındaki dört üyesi (Rauf Bey, Karabekir Paşa,
Refet Paşa ve Ali Fuat Paşa) muhalefete geçerek Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası'nı kurdular. 1925 Martı'nda çıkan Genç Hâdisesi
(Şeyh Sait İsyanı, Doğu İsyanı) üzerine sıkıyönetim ilan edilerek TpCF
kapatıldı. Partinin lider kadrosu tutuklanarak önde gelenleri idam
edildi.
******'ün son günleri ve ölümü
******'ün sağlık durumu 1937 yılından itibaren bozulmaya
başladı.Kendisine 1938 yılı başlarında siroz teşhisi konuldu.Avrupa'dan
doktorlar getirildi.Türk ve yabancı doktorların tedavileri sonuç
vermedi.Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı
******,10 Kasım 1938 perşembe sabahı saat 9,05'te İstanbul Dolmabahçe
Sarayı'nda hayatını kaybetti.Cenazesi büyük bir törenle Ankara'ya
uğurlandı ve ****** 21 Kasım 1938 günü Ankara'da yapılan büyük bir
törenle Ankara Etnografya Müzesi'ndeki geçici kabrine konuldu.Bundan
onbeş yıl sonra da 10 Kasım 1953'te kendisi için yaptırılan
Anıtkabir'deki ebedi istirahatgahında toprağa verildi.
Yapıtları
Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
Takımın Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1908)
Cumalı Ordugâhı - Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1909)
Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
Bölüğün Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1912)
Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
Nutuk (1927)
Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan adıyla yayımlandı) (1930)
Geometri (isimsiz yayımlandı) (1937)
******'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasında Anafartalar, Doğu Cephesi
ve Karlsbad'daki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır.
Bunlardan Anafartalar Muharebatı'na Ait Tarihçe, Türk Tarih Kurumu
tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. 1908-1938 yılları arasında
Mustafa Kemal'in imza attığı, yazdığı, söylediği kişisel notları dahil
her şeyin toplandığı ******'ün Bütün Eserleri adlı bir ansiklopedi de
Kaynak Yayınları tarafından hazırlanmaktadır.
ATAM İZİNDEYİZ....!!!!
Kız kardeşi, Annesi, ******Mustafa Kemal ******, 1881 tarihinde
Selânik, Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahhaane Caddesi'nde bugün müze
olan evde doğdu. 1839 doğumlu olan babası Ali Rıza Efendi aslen
Manastır'a bağlı Debre-i Bâlâ (Yukarı Debre)'dandır. Milis subaylığı,
evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında
Zübeyde Hanım'la evlendi. Bu çiftin Fatma (1871/72-1875), Ahmet
(1874-1883), Ömer (1875-1883), Mustafa (Kemal ******) (1881-1938),
Makbule (Boysan, Atadan) (1885-1956) ve Naciye (1889-1901) adında altı
çocukları oldu. Fatma dört, Ahmet dokuz, Ömer sekiz yaşlarında iken, o
senelerde salgın olan kuşpalazı (difteri) hastalığından çocuk
yaşlarında öldüler. En küçük kardeş Naciye, Mustafa Kemal'in Harp
Okulu'nu bitirdiği sene, oniki yaşındayken verem hastalığına yakalanıp
hayatını kaybetti. Makbule Hanım 1956 yılına kadar yaşadı.
Öğrenim çağına gelen Mustafa, annesinin isteğiyle Hafız Mehmet
Efendi'nin mahalle mektebinde öğrenime başladı, daha sonra babasının
isteğiyle Mektebi Şemsi İbtidai (Şemsi Efendi Mektebi)'ne geçti. Bu
sırada babasını kaybetti (1888). Bir süre Rapla Çiftliği'nde Hüseyin
dayısının yanında kaldıktan sonra Selânik'e dönüp okulunu bitirdi. Bu
arada Zübeyde Hanım, Selânik'te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile
evlendi. Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane
Caddesi'ndeki ev, Ragıp Bey'in evidir. Ali Rıza Bey yaşarken, Ahmed
Sübaşı Mahallesi'ndeki Sanayi Mektebi karşısındaki evde oturmuşlardı.
Mustafa, Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne kaydoldu ve 1893 yılında Selânik
Askerî Rüştiyesi'ne girdi. Bu okulda Matematik Öğretmeni Yüzbaşı
Üsküplü Mustafa Sabri Bey "Kemal" adını ilave etti. Fransızca öğretmeni
Yüzbaşı Nakiyüddin Bey (Yücekök), özgürlük düşüncesiyle genç Mustafa
Kemal'in düşünce yapısına etkiledi. Mustafa Kemal Kuleli Askerî
İdadisi'ne girmeyi düşündüyse de ona ağabeylik yapan Selânikli bir
subay Hasan Bey'in tavsiyesine uyarak Manastır Askerî İdadisi'ne
kaydoldu. 1896-1899 yıllarında okuduğu Manastır Askerî İdadisi'nde
Tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey (Bilge), Mustafa Kemal
Efendi'nin tarih'e olan merağını güçlendirdi. 1899'da İstanbul'da
Mekteb-i Harbiye-i Şahane (Harp Okulu)'na girerek 1902'de Mülâzim
(Teğmen) rütbesiyle mezun oldu. Akabinde Erkan-ı Harbiye Mektebi (Harp
Akademisi)'ne devam etti ve 11 Ocak 1905'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle
bitirdi.
******'ün doğum tarihi
Birinci Dünya Savaşında Hizmetleri, 1914-1918
Askerî Ataşe görevi Ocak 1915'te sona erdi. Bu sırada 28 Temmuz 1914'de
I.Dünya Savaşı başladı, 29 Ekim 1914'de Osmanlı Devleti de savaşa
girdi. 20 Ocak 1915'de Mustafa Kemal Bey 3.Kolordu emrinde
Tekfurdağı'nda kurulacak olan 19. Fırka Komutanlığına atandı.
Çanakkale Savaşı, 1915-1916
Çanakkale Savaşları sırasında19. Fırka, 23 Mart 1915'te Müstahkem Mevki
Komtanlığı emriyle Eceabat bölgesinde ihtiyata alındı. 25 Nisan 1915'te
Gelibolu Yarımadası'na İtilaf Devletleri'nin yaptığı çıkartmalarıyla
Çanakkale Savaşı başladı. 3.Kolordu komutanı Mehmet Esat Paşa'nın
emrinde savaşan Kaymakam (Yarbay) Mustafa Kemal Bey Arıburnu'na çıkan
ANZAC (Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu) birliklerinin yarımada
içine ilerlemesini Conkbayırı'nda durdurdu. Bu başarı üzerine 5.Ordu
kumandanı Müşir (Mareşal) Liman von Sanders Paşa'nın takdirini kazandı
ve 1 Haziran 1915'te Miralay (Albay)lığa yükseldi. İngilizlerin Ağustos
ayında Suvla Körfezi'ne yaptığı ikinci çıkartmadan sonra, 8 Ağustos
akşamı Liman von Sanders Anafartalar mevkiinde bulunan birliklerinin
komutasını verdi ve 9-10 Ağustos'ta Anafartalar Zaferi'ni kazandı. Bu
zaferi 17 Ağustos'ta Kireçtepe ve 21 Ağustos'ta II. Anafartalar Zaferi
takip etti. Miralay (Albay) Mustafa Kemal Bey, Ruşen Eşref Bey
(Ünaydın) başta olmak üzere İstanbul basın tarafından "Anafartalar
Kahramanı" olarak kamuoyuna tanıtıldı.
Milli Mücadele dönemi (1919 - 1923)
TBMM Başkanı Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa
Örgütlenme Dönemi, Mayıs 1919 - Mart 1920
Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu'da milisler (Kuvayı Milliye)
şeklinde örgütlenen direniş hareketleri başladı. "Fahri Yaver Hazreti
Şehriyari" Mustafa Kemal Paşa, Padişah VI.Mehmet (Vahdettin) tarafından
olağanüstü yetkilerle donatılarak Vilayet-i Sitte (Alti Vilayet)'yi
"Büyük Ermenistan" ve "Bağımsız Kürdistan" projelerinden korması için
görevlendirildi. 19 Mayıs 1919'da Refet Bey (Bele), Kâzım Bey (Dirik),
'Ayıcı' Mehmet Arif Bey, Hüsrev Bey (Gerede)lerle beraber Samsun'a
çıktı.
Saltanatın Kaldırılması
Milli Mücadele sonrasında Türkiye'de iki başlı bir yönetim ortaya
çıkmıştı. TBMM 1 Kasım 1922'de Osmanlı saltanatını lağvedip
Vahidettin'i tahttan indirerek İstanbul hükümetinin hukuki varlığına
son verdi. 16 Ocak 1923'de İzmit'te Hünkâr Kasrı'nda İstanbul'dan gelen
gazetecilerle mülakat yapıldığında Vakit başyazarı Ahmet Emin Bey
(Yalman)'in Kürt meselesi hakkında sorusuna karşı 'Başlı başına bir
Kürtlük tasavvur etmektense, bizim Teşkilat-ı Esasiye Kanunu gereğince
zaten bir tür mahalli muhtariyetler teşekkül edecektir' diyerek
Kürtlere özel statü tanımamak için ihtiyatlı davrandı.
******'ün cumhurbaşkanlığı dönemindeki dış politika konularını şu şekilde sıralayabiliriz:
Irak sınırı ve Musul sorunu
Nüfus mübadelesi
Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne girişi (18 Temmuz 1932)
Balkan Antantı (9 Şubat 1934)
Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)
Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937)
Hatay Sorunu
******'ün cumhurbaşkanlığı döneminde inkılaplar ve iç politika
Daha çok bilgi için: ****** İnkılapları
******,CHP IV.Kurultayı'nda,(Mayıs 1935)Gazi Mustafa Kemal, kendi
deyişiyle Türkiye'yi "muasır medeniyet seviyesine çıkarmak" amacıyla
bir dizi radikal dönüşüme imza attı. Sözkonusu düzenlemeler başlangıçta
Osmanlıca "reform" veya "dönüşüm" anlamına gelen "inkılap" adıyla
anıldılar. 1960'lı yıllarda, inkılap karşılığı olarak Öztürkçe "devrim"
kelimesi kullanıldı. Ancak 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra,
"devrim", kanlı bir düzen değişikliğini (Fransızca: révolution) ve sol
dünya görüşünü çağrıştırdığı gerekçesiyle resmi kullanımda yeniden
"inkılap" sözcüğü benimsendi.
Çok partili demokrasi denemeleri
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1925
Daha çok bilgi için: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Cumhuriyetin ilanından sonra, Milli Mücadeleyi başlatan beş kişilik
kadronun Mustafa Kemal dışındaki dört üyesi (Rauf Bey, Karabekir Paşa,
Refet Paşa ve Ali Fuat Paşa) muhalefete geçerek Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası'nı kurdular. 1925 Martı'nda çıkan Genç Hâdisesi
(Şeyh Sait İsyanı, Doğu İsyanı) üzerine sıkıyönetim ilan edilerek TpCF
kapatıldı. Partinin lider kadrosu tutuklanarak önde gelenleri idam
edildi.
******'ün son günleri ve ölümü
******'ün sağlık durumu 1937 yılından itibaren bozulmaya
başladı.Kendisine 1938 yılı başlarında siroz teşhisi konuldu.Avrupa'dan
doktorlar getirildi.Türk ve yabancı doktorların tedavileri sonuç
vermedi.Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı
******,10 Kasım 1938 perşembe sabahı saat 9,05'te İstanbul Dolmabahçe
Sarayı'nda hayatını kaybetti.Cenazesi büyük bir törenle Ankara'ya
uğurlandı ve ****** 21 Kasım 1938 günü Ankara'da yapılan büyük bir
törenle Ankara Etnografya Müzesi'ndeki geçici kabrine konuldu.Bundan
onbeş yıl sonra da 10 Kasım 1953'te kendisi için yaptırılan
Anıtkabir'deki ebedi istirahatgahında toprağa verildi.
Yapıtları
Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
Takımın Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1908)
Cumalı Ordugâhı - Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1909)
Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
Bölüğün Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1912)
Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
Nutuk (1927)
Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan adıyla yayımlandı) (1930)
Geometri (isimsiz yayımlandı) (1937)
******'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasında Anafartalar, Doğu Cephesi
ve Karlsbad'daki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır.
Bunlardan Anafartalar Muharebatı'na Ait Tarihçe, Türk Tarih Kurumu
tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. 1908-1938 yılları arasında
Mustafa Kemal'in imza attığı, yazdığı, söylediği kişisel notları dahil
her şeyin toplandığı ******'ün Bütün Eserleri adlı bir ansiklopedi de
Kaynak Yayınları tarafından hazırlanmaktadır.
ATAM İZİNDEYİZ....!!!!